Hayreddin Tokadi Hazretleri
Hayreddin Tokadi Hazretleri (doğum tarihi bilinmemektedir / ölümü 1533 – Bolu)
Hayreddin Tokadi Hazretleri
Hayreddin Tokadi Hazretleri, Halvetiyye silsilenamelerinde, Allah Rasulü (s.a.v.)’nden itibaren tarikat zincirinin yirmi sekizinci halkasında yer alır. Bu zat hakkında kaynaklarda fazla bilgi yoktur. Ancak mürşidi Çelebi Halife Cemaleddin-i Halveti Hazretleri’nin Amasya’da doğduğu ve medrese tahsilini tamamladıktan sonra Halvetiyye şeyhlerinden Tahirzade Tokadi Hazretleri’ne intisap ettiği bilinmektedir. Onun vefatıyla Bahaeddin-i Erzincani Hazretleri’ne yeniden intisap etmiş, sülukünu tamamlayarak hilafet almıştır. Sırasıyla Tokat, daha sonra Amasya’da irşad hizmetine devam ederken, Amasya’da o sırada vali bulunan II. Beyazıd ile tanışarak dostluk kurmuşlardı. Bu dostluk, II. Beyazıd’in padişah olmasından sonra, Sadrazam Koca Mustafa Paşa aracılığı ile İstanbul’a alınarak orada da devam ettirilmiştir. Hayreddin-i Tokadi Hazretleri’nin, Çelebi Halife Cemaleddin-i Halveti Hazretleri’ne Tokat’ta iken intisap ettiği talebeliğini Amasya’da devam ettirdiği, daha sonra da mürşidinin emri üzerine İstanbul’a geldiği anlaşılmaktadır. Nitekim sonraları halifesi, halefi ve damadı olan Merzifonlu Yusuf Sinan (Sümbül) Efendi Hazretleri de, Amasya’da kendisine intisap eden ve İstanbul’a geldikten sonra mürşidinin emriyle oraya gelenlerden biridir.
İstanbul’da bugün de “Sümbül Efendi” olarak bilinen dergaha yerleştirilen Şeyh Hazretleri, irşad hizmetlerini on yıla yakın bir süre bu dergahta sürdürmüştür. Sultan II. Bayezid’in şeyh Hazretleri’ni zaman zaman bu dergahta ziyaret edip halvete girdikleri bilinmekledir. Hayreddin Tokadı Hazretleri, işte bu dergahta ve bu zat tarafından yetiştirilmiştir.
Farklı bir kaynaktan Hayreddin Tokadı Hazretleri
Hayatına dair yeterli bilgi yoktur. Kendisinden söz eden ilk müelliflerden Nev‘izade Atai ile (Zeyl-i Şekāik) Şeyhi Mehmed Efendi (Vekāyiu’l-fuzala) ve İbrahim Has (Şabaniyye Silsilesi) onun Konrapalı (Düzce ile Bolu arasında bir yer) olduğunu belirtmiş, Atai’nin çağdaşı Halveti-Şabani şeyhi Ömer Fuadi ise doğum yeriyle ilgili herhangi bir bilgi vermeden Bolu’da faaliyet gösterdiğini kaydetmiştir (Menakıb-ı Şerif-i Pir-i Halveti).
Tomar-Halvetiyye ve Sefine-i gibi sonraki kaynaklarla bunlara dayanan çalışmalarda Hayreddin Efendi’nin Tokatlı diye gösterilmesinin Cemaleddin Hulvi’nin Lemezat’ta yer verdiği aynı isimdeki bir başka Halveti şeyhiyle karıştırılmasından kaynaklandığı anlaşılmaktadır. Hulvi’nin 1008 (1599-1600) yılında Bursa’da görüştüğü Tokatlı Hayreddin Efendi, gençliğinde Konrapalı Hayreddin Efendi’nin halifelerinden Kastamonulu Şaban Efendi’ye mürid olmuş, Bursa’da müderrislik yaptığı sırada Kasım Çelebi adlı bir Halveti şeyhine intisap ederek sülukünü tamamlamış ve aynı şehirde irşad faaliyetinde bulunmuştur. 1018’de (1609) Bursa’da vefat etmiş ve oraya defnedilmiştir.
Halveti-Şabani şeyhlerinden İbrahim Has, Hayreddin Efendi’nin 931’de (1525) vefat ettiğini ve Bolu’da Dutaş denilen yerde defnedildiğini ifade etmekte, kabrinin büyük ziyaretgahlar arasında yer aldığını söylemektedir (Şabaniyye Silsilesi). Nev‘izade Atai ile Ömer Fuadi ise ölüm tarihini vermemiş, ancak Atai kabrinin Üsküdar’da bulunduğunu belirtmiştir (Zeyl-i Şekāik). Hayreddin Efendi’ye Bolu’da mürid olan ve kendisine on iki yıl hizmet ettikten sonra hilafetle Kastamonu’ya gönderilen Şaban-ı Veli’nin intisap tarihinin 925 (1519) olduğu tahmin edilmektedir. Bu durumda Hayreddin Efendi’nin 937 (1530) yılından sonra vefat ettiğini kabul etmek gerekir.
Tokadi Hazretleri
Hayreddin Efendi, Halvetiyye tarikatının dört ana kolundan Cemaliyye’nin piri, Çelebi Halife diye bilinen Cemal-i Halveti’nin yanında yetişmiştir. Pirdaşı Sünbül Sinan Efendi, Cemal-i Halveti’den sonra İstanbul’da Koca Mustafa Paşa Dergahı’nda posta oturduğunda Hayreddin Efendi’nin dergahta bir müddet vazife gördüğü belirtilmektedir.
Ardından Bolu’ya gönderilmiştir. Onun Çelebi Halife’den önce Kasım Çelebi’ye mürid olduğu, ayrıca Bursa’da Muradiye Medresesi’nde müderrislik yaptığına dair Hüseyin Vassaf’ın verdiği bilgiler (Sefine-i Evliya, III, 513) yine diğer Hayreddin Efendi ile karıştırılmasından kaynaklanmaktadır. İrşad faaliyetini Bolu’da ve Düzce Pazar’da sürdüren Hayreddin Efendi, Halvetiyye-Şabaniyye’nin kurucusu Şaban-ı Veli’nin mürşididir. Onun yanı sıra Muslihuddin-i Konrapavi ve Mahmud-ı Kürevi gibi halifeler yetiştirmiştir. Bolu’ya 13 km. mesafedeki Elmalık köyünde Hayreddin Efendi’ye nisbet edilen bir mezar bulunmakta, yaz mevsiminde burada çok geniş bir katılımla anma törenleri yapılmaktadır.
Tokad-i Hayrettin Türbesi – Bolu
Bolu şehir merkezinin 13 kilometre batısında, Elmalık Köyü sınırları içinde Abant yolu kavşağından 4 kilometre mesafede kuzey tarafta, kendi adı ile anılan bir tepe üzerinde, ormanlık alan içinde bulunmaktadır. Halvetiyye tarikatı mensubu Hayrettin-i Tokadi ve müritlerine ait mezarlar beton çerçeve içine alınmıştır. H. 930 (M. 1524) tarihinde vefat eden Hayrettin-i Tokadi’ye ait mezar demir kafes içerisinde yer almaktadır. Mezar taşları mermerden ve yeni yapımdır.
Nasıl Gidilir ?
